dinsdag 2 februari 2016

Grootse plannen, compacte teksten: nog eens Tournier

Ik blader in zijn werk en blijf peinzen over de carrière van een man die zo ongrijpbaar en tegelijk zo open was. Hij had plannen voor een roman over Sint Sebastiaan en voor een roman over Oost-Duitse atletes. Die romans zijn er nooit gekomen. Op den duur zweeg hij erover. Zijn eerste drie romans waren breed van opzet en veelgelaagd. Hij rondde die romans als het ware af met een autobiografie. Vervolgens werden zijn teksten geleidelijk korter en fragmentarischer. Le médianoche amoureux was nog een raamvertelling. Daarna kwam o.a. de Petites proses: korte tot ultrakorte teksten, losjes gegroepeerd in rubrieken als `steden’, `boeken’, `landschappen’.  En de korte teksten regen zich verder aaneen, bijvoorbeeld tot bundels als Célébrations en Le bonheur en Allemagne. Toon en thematiek bleven herkenbaar, de omvang werd geminimaliseerd. In zijn autobiografie (Le vent Paraclet, vertaald als Een vlaag van bezieling) schrijft hij hoe het werk de auteur kan uithollen. `Wanneer het boek me dan loslaat om, volgepropt met mijn substantie, aan zijn reis over de wereld te beginnen, lig ik slap ter aarde, leeggezogen, uitgewoond, hondsmoe en bezocht door doodsgedachten.’ Misschien schrok hij na zijn drie romans uiteindelijk terug voor nog zo’n martelgang. Misschien vond hij het plezieriger zijn boeken achterna te reizen om overal uit te leggen hoe ze konden worden geïnterpreteerd.  
         En trouwens, de hele Tournier zit soms al in een kort fragment, in een enkele pakkende zin. Ter illustratie twee citaten. Het eerste is uit Le vent Paraclet: `Van een liefdespaar is degene die de ander het meest bemint juist daardoor ook steevast de zwakste, de onhandigste, de kwetsbaarste, de minst gelukkige, maar dat hij tevens de rijkste is van de twee, de levendste en de creatiefste, dat de toekomst hem toebehoort, dit alles zal hem pas veel later duidelijk worden.' De pendant vinden we ergens in Petites proses: `Er kan geen vriendschap zijn zonder wederkerigheid. Een ongelukkige vriendschap bestaat niet, terwijl de liefde, helaas!' 
Ik blijf voorlopig nog wel even bladeren in dat erudiete, provocerende, speelse oeuvre.  

            

Geen opmerkingen:

Een reactie posten