Tekst in nevelingen

Nog even terug naar Bayreuth, waar de première van de Ring schijnt te zijn geëindigd in een pandemonium: boegeroep en schril gefluit vanuit de zaal, op het toneel een regisseur die het publiek tartte en ophitste. Ik ben eigenlijk blij dat ik daar niet bij was. Na afloop van `onze' generale repetities werd maar kort geapplaudisseerd zonder dat de uitvoerenden zich nog lieten zien, en dan ben je als publiek snel klaar.

Na die woedende confrontatie van publiek en regisseur wordt intussen op het internet met wat meer afstand en rust gediscussieerd. Hoe de fragmentarische opbouw te duiden? Kreeg Frank Castorf geen greep op de stof, of heeft hij uitdrukkelijk geprobeerd de versplintering van de huidige tijd te weerspiegelen? Wagner vertelt grote verhalen, maar de tijd van de grote verhalen is voorbij, zoals ons door enkele Franse filosofen wordt voorgehouden. Misschien heeft de regisseur daarom zo’n regen van snippers over ons uitgestrooid? Andere vraag: drijft Gunther een dönertentje, of staat dat tentje bij de fabriek waarvan Gunther directeur is? (zie het plaatje hierboven) En ook nog: moeten de krokodillen die op het toneel rondkruipen het kapitalisme symboliseren? Dat laatste is mij echt ontgaan, daarvoor had ik het verhaal van Dostojevski `De krokodil’ paraat moeten hebben, of een citaat van de Duitse cabaretier Urban Priol. En zo wordt er op het internet exegese gepleegd, wordt er gewikt en gewogen.

Castorf heeft gewrikt en gesleurd aan de traditie, maar een andere traditie lijkt onaantastbaar: er is in het Festspielhaus geen boventiteling. Ik vond dat een gemis. De gezongen teksten waren niet goed te verstaan, ook niet voor de Duitsers in ons gezelschap. De stemloze medeklinkers kwamen er vooral aan het eind van de zinnen met bijna pijnlijke helderheid uit: in der Sonne Glut, wirst du verrückt enzovoort. Maar daar moesten we het mee doen. Natuurlijk heb je de grote lijn wel in je hoofd en tevoren kun je de hele tekst nog eens doornemen, maar dan blijven toch niet alle details hangen. En dat terwijl Wagner een genuanceerd en diepgravend verhaal vertelt, hij heeft echt iets te zeggen. Zijn stijl is verre van soepel en de manier waarop hij zich uitdrukt  is soms regelrecht irritant, met al die inversies en gewrongen zinsconstructies, maar de inhoud is tamelijk essentieel. Geef mij dus wat de boventiteling betreft maar het Muziektheater in Amsterdam, waar we zin voor zin de Nederlandse vertaling kunnen meelezen. Het extra voordeel van een vertaling is ook nog dat de tekst weer frisser en spannender wordt. Dat laatste is Ring-vertaalster Janneke van de Meulen wel toevertrouwd.