Moeders en kinderen

Dit is een waargebeurde familiegeschiedenis, gestaafd met foto’s en brieven. In de familie van Judith Uyterlinde keert het fenomeen van de moederloze kinderen met hardnekkige wetmatigheid terug. De Tweede Wereldoorlog levert daaraan zijn eigen gruwelijke bijdrage, maar het begon ook al eerder.

De schrijfster zelf vindt op haar dertiende wat documenten op zolder, doet navraag bij haar vader en hoort dan voor het eerst dat haar moeder joods is. `En jij dus ook,’ zegt haar niet-joodse vader. Hij voegt daar nog aan toe dat joden `vaak heel intelligente en heel muzikale mensen’ zijn. `Het klonk alsof hij met veel ontzag over een zeldzame diersoort praatte.’ Zo ver staat de joodse geschiedenis op dat moment van het gezin af; er wordt vrijwel niet over gepraat. Maar eenmaal volwassen geworden gaat Uyterlinde graven in het verleden. Ze wordt geholpen door haar moeder, oudtante en grootvader, die desgevraagd hun pijnlijke herinneringen met haar delen. De schrijfster ontdekt hoe het komt dat de overlijdensdata van een aantal familieleden zo dicht bij elkaar liggen, hoe het komt dat verschillenden van hen zijn gestorven in hetzelfde verre oord: Auschwitz.

Het verhaal over haar oma Betje Bloemendal greep mij het meest aan, juist ook omdat het sober en terughoudend wordt verteld. Betje was in verwachting toen ze werd opgepakt. Ver van de haren baart ze haar kind, dat meegaat naar Westerbork. Daar wordt ze van de baby gescheiden. Zelf wordt ze in de trein naar het oosten gezet, maar het kind mag terug en groeit op tot de temperamentvolle tante Marjan van de auteur. Met het waardige en smartelijke portret van Betje Bloemendal krijgt weer één van de zes miljoen een eigen gezicht.

Het boek is niet alleen droevig, niet alleen gericht op het verleden. Judith Uyterlinde beschrijft ook hoe zij en haar man stappen zetten om een kind te kunnen adopteren. De familiegeschiedenis biedt gelukkig ook zicht op de toekomst.

Een troostend, mooi geschreven boek.  Het één hangt -- zoals zo vaak -- met het ander samen.