Serres met noten

  Bijna heeft Muziek, de Nederlandse vertaling van Musique van Michel Serres, de drukker bereikt. Dat mag intussen ook wel. De auteur is al bijna zijn koffers aan het pakken om zelf naar Nederland te komen: op 26 november wordt hij door René ten Bos geïnterviewd in het Maison Descartes. Ten Bos heeft een mooi, verhelderend nawoord bij de vertaling geschreven. En een beetje verheldering bij deze ingewikkelde tekst kunnen de lezers wel gebruiken. In overleg met de uitgever heb ik ook nog een dertigtal noten aan de vertaling toegevoegd.  Noten, in een boek van Serres? Hij heeft de gewoonte alles in de tekst zelf te stoppen, zonder nadere uitleg. Ik voelde me dan ook verplicht zijn toestemming te vragen, en gelukkig vond hij het goed. Deze Franse coryfee is werkelijk de vriendelijkheid zelf. Ik had nog net de tijd een kleine rechtvaardiging te schrijven voordat de tekst van het boek onherroepelijk vaststaat:

Te vaak is in een tekst de vorm dienstbaar aan de inhoud, stelt Michel Serres ergens in dit boek. Met als gevolg dat de lezers zich de stijl van wat ze lezen niet eens bewust zijn. Dat is in Muziek wel anders. Serres wil de taal laten klinken en zingen. Zijn stijl is associatief, suggestief, `schaamteloos poëtisch’ zoals René ten Bos in zijn nawoord schrijft. Serres wil zijn lezers met alle mogelijke middelen doordringen van zijn boodschap. De beelden die hij overvloedig gebruikt, moeten van hem minstens evenveel overtuigingskracht hebben als zijn argumenten. En zo tuimelen we met hem mee omhoog, omlaag, stroomopwaarts en stroomafwaarts, langs duistere paden en door woelige wateren. Al die associaties en suggesties zijn overigens onderdeel van een stevig bouwsel, zoals een dichter-filosoof betaamt. Hij vergelijkt zich in dit verband met `een architect, een metselaar’.

                Een grammatica en een woordenboek. Meer hoeft de bibliotheek van een schrijver niet te omvatten, merkt Serres verder nog op. Maar het woordenboek benut hij dan ook tot in alle uithoeken. Hij speelt met woorden en citaten, graaft etymologische wortels uit. Noten en een bibliografie ontbreken, die wil hij om allerlei redenen niet. Om het lezen iets te vergemakkelijken heeft de vertaalster, met instemming van de auteur, toch nog een bescheiden aantal noten toegevoegd.