Benauwenis

Deze roman bestaat uit drie verhalen over drie jonge Afrikaanse vrouwen. Elk verhaal eindigt met een contrapunt, dat uitzicht biedt op verzoening. Khady Demba, de hoofdpersoon van het derde verhaal, probeert te overleven in een genadeloze wereld van armoe en uitbuiting. Ze sterft uiteindelijk halverwege het hek dat Afrika scheidt van de weg naar Europa. Tot het einde toe vindt ze kracht in de gedachte dat ze iemand is, een unieke persoon met een eigen naam. Meer dan die naam heeft ze eigenlijk niet. Het lijkt bijna niets, twee woorden, Khady Demba, maar de nadruk die erop wordt gelegd, tekent het belang van de taal in dit boek.

            Er komen actuele onderwerpen in aan de orde: mensensmokkel, een Senegalese vader die zijn kind ontvoert, de verscheurdheid tussen twee culturen. Juist dankzij de taal blijven  het banale en het sentimentele op afstand, en blijven ook de verontwaardiging en de betrokkenheid van de auteur versluierd. Maar het effect is des te sterker.
Marie NDiaye verpakt de drie vrouwenlevens in de stijl die we van haar kennen: lange zinnen, genuanceerde woorden, geen enkele kant-en-klare uitdrukking. De gebeurtenissen worden er extra benauwend door, ingesnoerd als ze zijn in adembenemende zinsconstructies, die zo lang voortrollen tot het bijna pijn gaat doen. En er zit ook al geen lucht tussen de verteller en de hoofdpersoon, want als lezers nemen we alles waar zoals de hoofdpersoon het ervaart. Als we bijvoorbeeld iets te weten komen over het uiterlijk van Khady Demba, is dat omdat ze zichzelf bekijkt in het spiegeltje van een vrachtwagen, of omdat ze een blik vol afgrijzen ziet in de ogen van een potentiële verkrachter, die haar te scharminkelig vindt om zich aan te vergrijpen. In andere boeken kunnen we de uitweidingen van de verteller nog weleens als vluchtheuveltje gebruiken wanneer een verhaal te schrijnend wordt. We kunnen dan samen met de verteller even afstand nemen om een en ander te verwerken. In Drie sterke vrouwen wordt zo'n stapje terug ons niet gegund. Ik vind het een prachtige roman, maar het is geen vrolijk vakantieboek.