De wereld onder de duim

Afgelopen donderdag is de vertaling  gedrukt. Wat kan een boekje van nog geen honderd pagina’s veel stof tot nadenken geven! Michel Serres lichtte recentelijk nog eens zijn ideeën toe in een interview met Frank Renout, dat deze week verscheen in Vrij Nederland. De oude man blikt onverschrokken in de toekomst. Hij verwacht veel van het internet, al ziet hij er natuurlijk ook de risico’s van: de bedreiging van de privacy, het ongegeneerde losgaan van reaguurders in anonieme scheldpartijen. (En als vertaalster voeg ik daar nog aan toe: het stelen van auteursrechtelijk beschermde teksten, wat op lange termijn treurige gevolgen kan hebben voor de literatuur en voor het boek in het algemeen.) Maar wat staat er veel positiefs tegenover: de eindeloze hoeveelheid informatie die je snel even kunt ophalen, de contacten die je kunt onderhouden met mensen uit de hele wereld, het gemak waarmee je je leven kunt organiseren... 

Serres verwacht ook veel van de vrouw. Niet voor niets heeft hij aan het Franse origineel de titel Petite Poucette meegegeven: Klein Duimpinnetje kan het nog weleens beter gaan doen dan Klein Duimpje, ze is serieuzer, vlijtiger, vasthoudender. Verder is en blijft Serres filosoof door een derde, nieuwe ontdekkingsmethode te plaatsen naast de deductie en de inductie: de methode van de serendipiteit, het onverwachts vinden van iets waar je niet naar op zoek was. Op de digitale snelweg kun je immers na elke bocht op een verrassende vondst stuiten.

         Van de discipline van deze meer dan tachtigjarige kan ik nog wel wat leren. Al mijn vragen beantwoordde hij prompt, en niet in telegramstijl maar in de vorm van complete colleges. Een soortgelijke toewijding en zorgvuldigheid had ik al mogen ervaren bij de vertaling van Musique. Ook die eigenschap van hem maakt hem tot een van mijn favoriete auteurs.

Wat me als het schrijnendst is bijgebleven, waren de opmerkingen die de auteur Klein Duimpinnetje in de mond legt als zij haar vader verwijt dat ze van de generatie boven haar op het vlak van morele principes en idealen niet veel anders heeft geleerd dan individualisme en assertiviteit. Dus wat durft die oudere generatie te zeuren over het oppervlakkige van facebook en twitter, over het gebrek aan saamhorigheid van de jongeren van nu? Die jongeren proberen juist een nieuw soort gemeenschappen te creëren. En digitale gemeenschappen zijn in ieder geval minder bloeddorstig dan de oude, waarin de lof werd gezongen van volk en vaderland. Michel Serres, die te veel oorlogen heeft meegemaakt, te veel doden heeft gezien, hoopt met de jongeren mee op een betere toekomst. Bij hem is niets te bespeuren van het cultuurpessimisme dat oudere filosofen pleegt te overvallen, en die open houding van hem ervaar ik als een weldaad. Al weten we natuurlijk allemaal dat er op de wereld nog steeds bloedige oorlogen gaande zijn. Ook die informatie wordt ons via het internet maar al te dringend voorgehouden.