Vermeer en Bergotte

Dit gezicht op Delft wordt binnenkort mijn eigen uitzicht, zij het inclusief de veranderingen die er in drieëneenhalve eeuw hebben plaatsgevonden, en niet langer gehuld in de prachtige kleuren van Vermeer. Op dit moment wordt daar in de buurt druk gegraven en gebouwd. Het enige wat er nog hetzelfde uitziet is paradoxaal genoeg het meest veranderd: het water van de Schie. De twee vrouwen in boerendracht kwamen misschien wel uit de Holierhoekse Polder, die aan de oostkant door de Delftsche Schie werd begrensd en waar ongetwijfeld wat voorouders van me hebben gewoond.

Vermeers Gezicht op Delft is voor mij onlosmakelijk verbonden met Proust, die in De gevangene de doodzieke Bergotte naar het museum laat gaan. Daar hangt tijdelijk het Vue de Delft, `uitgeleend door het museum van Den Haag’ voegt Proust er nauwgezet aan toe. De schrijver Bergotte wordt vooral gegrepen door een klein geel muurvlak, ergens rechts op het schilderij. `Zo had ik moeten schrijven. Mijn laatste boeken zijn te schraal, ik had verscheidene lagen kleur moeten aanbrengen, van mijn taal een kostbaarheid op zichzelf moeten maken, zoals dit kleine gele muurvlak,’ peinst hij, in de vertaling van Thérèse Cornips. Bergotte overziet zijn eigen leven en krijgt het gevoel dat het veel minder waard is dan zo’n `petit pan de mur jaune’. Waarna hij dood neervalt.    

De deskundigen twisten nog steeds over de vraag welk `klein geel muurvlak’ Proust bedoelde. Voor mij telt vooral het geheel: de lange lijnen, het zand op de voorgrond, de grauwe schuit, de wolken in donker en licht, het kalme water, de figuurtjes die zich zo halverwege de Gouden Eeuw en aan de rand van Delft volkomen thuis lijken te voelen, de eendrachtige rode daken, de Nieuwe Kerk in het stralende zonlicht…

Het schilderij hangt in het Mauritshuis. Altijd wanneer ik daar de zaal betreed, word ik overweldigd door de betoverende kleuren. Daar op dat schilderij is Vermeer te vinden, zoals Proust te vinden is in de Recherche en veel minder in Illiers-Combray.